L'engenh de S Weil

Soscadis sus las causas de la libertat e de l'oppression sociala..... S Weil 1934

Trach de Weil Oeuvres Quarto Gallimard... F de Lucy

La periòde d'ara es de la mena ont tot çò que pareis normalament constituir una rason de viure , s'estavanis, ont nos cal, jos pena de tombar dins la confusion , o l'inconsciéncia tot remetre en questions. Que lo trionfe dels movements autoritaris e nacionalistas arroïnan un pauc pertot l'espèr que de brave monde auràn metut dins la democracia e lo pacifisme, aquò's d'una part lo mal que ne patissem ; es fòrça mai prigond e fòrça espandit. Òm pòt se demandar se i a un domeni de la vida publica o privada ont las sorgas meteissas de l'activitat e de l'esperenca son pas enveirinadas per las condicions que vivem. Lo trabalh se fa pas mai, ambe la consciéncia orgulhosa qu'òm es util, mas ambe la sentida umilianta e ansiosa de téner un privilègi donat per una astrada passada del sòrt , un privilègi enebit a mantuns òmes del fach meteis que l'avèm a posita, brèu una plaça. Los caps d'entrepresa elses meteisses an perdut aquela cresença necita d'un progrès economica infinit que lor fasiá imaginar que tenián una mission. Lo progrès tecnica sembla d'aver fach quincanèla , que al luòc del ben-èsser ne portèt a las massas que la misèria fisica e morala ont las vesèm ara arpatejar; fin finala las innovacions tecnicas son pas mai admesas endacòm mai , levat dins las industrias de guèrra .

Quand al progrès scientifica , se vei mal per de qué seria util d'amassar encara mai d'unas coneissenças sus un molon ja tròp pesuc, per se las poder comprendre per la pensada dels quites especialistas; e l'experiéncia mòstra que los aujòls se son enganats en cresent a l'auçament de las lums , per la rason que podem pas desvelar a las massas qu'una miserabla caricatura de la cultura scientifica modèrna , caricatura que luènh de formar lo jutjament , los acostuma a la credulitat . L'art meteis patis del contra-còp de la confusion generala que li lèva una partida del seu public , e del meteis còp desturba l'inspiracion. Enfin la vida familhala es pas qu' ansiosa dempuèi que la societat s'es barrada als joves. La nòva generacion meteissa per de qué l'espera febrosa de l'avenir es la vida tota entièra , penequeja dins lo monde entièr, ambe la certitud que non ten pas cap d'avenir , que i a pas cap de plaça per ela dins lo nòstre univèrs.

A mai , aqueste mal , s'es fòrça agut pels joves , se tròba èstre comun pel demai de l'umanitat d'uèi. Vivem una epòca privada d'avenir. L'espèra de çò que vendrà es pas una esperança mas ànsia.

Pr'aquò i a dempuèi 1789 un mot de magia, que conten en el totes los avenirs imaginaris , e qu'es jamai tant plen d'esper que mentre las passas desesperadas ; aquò's lo mot de revolucion . Alavetz se pronóncia de longa dempuèi qualques temps. Deuriam èsser benlèu , en plena pontanada revolucionari , mas tot se passa coma se lo movement revolucionari tombava en descasença coma lo quiti poder que vòl destrusir. Dempuèi mai d'un sègle , cada generacion de revolucionaris a esperat de longa dins una revolucion propdana ; uèi aquela esperança a perdut tot çò que la podiá sosténer. Cap dins los regimes independents sortits de la revolucion d'octobre , ni mai dins las doas internacionalas, ni mai dins los sindicats , ni mai dins las organisacions anarquistas, ni mai dins los groponèls de joves qu'an nascut tant nombroses fa gaire, se pòt trobar que que sia de fòrt, de sanitós, de linde ; aquí fa bèl temps que la classa obrièra a pas donada cap de senhi d'aquesta espontanèitat qu'esperava Rosa Luxemborg, e que d'un autre costat , s'es pas jamai manifestada que per èsser sul pic negada dins la sang; las classas mejanas son enfachinadas per la revolucion que tre qu'es somiava pels alopens dictators. . Òm ressèga sovent que la situacion es «objèctivament» revolucionària; e que lo factor «subjectiu» es sol a mancar ; coma se l'abséncia totala de la fòrça meteissa que poirà ela sola cambiar lo regim èra pas un caractèr objectiu del sicut actual, e que ne cal cercar las raices dins l'estructura de nòstra societat. Aquò's aital que lo dever primièr que nos impausa l'epòca d'ara es d'aver pron de coratge intellectual, per se demandar se lo tèrme de revolucion es quicòm mai qu'un mot , se ten un contengut precís , s'es pas simplament l'un de las nombrosas messorgas qu'an congregat lo regim capitalista dins son vam e que la crisi d'ara nos permés d' esclairar.

Aquesta question impia , a causa de totes los èstres nòbles e lindes qu'an tot sacrificat , compres sa vida , a n 'aqueste mot. Mas sols los prèires pòdon pretendre mesurar la valor d'una idèa , a la quantitat de sang que faguèt rajar. Qual sap se los revolucionaris an pas vojat son sang per de ren coma los Grècs e Troians dels poètas que enganats per una falsa semblança , se bateguèron detz ans a l'entorn de l'ombra d'Elena .

CRITICA DEL MARXISME

Dusc' ara totes los qu'an sentit lo besonh d'apiejar lors sentiments revolucionaris per d'idèas precisas , an trobat o acregut de trobar aqueles concèptes dins Marx.

Es entendut un còp per totes que Marx , merces a sa teoria generala de l'istòria e a son analisi de la societat borgesa , a demostrat la necessitat ineluctabla d'un bolegadís pròcha ont l'oppression que nos far pesar lo regime capitalista seria acabada ; e meteis a fòrça de n' èsser convencut , òm se dispensa d'estudiar de mai prèp la demostracion.

Lo «socialisme scientifica» es passat a l'estat de « dògme» tot parièr que los resultats obtenguts de la sciéncia modèrna, resultats que cadun pensa dever creire , sens jamai soscar d'estudiar la metòda. Per çò que concerna Marx , se òm cerca a s' assimilar vertadièrament la demostracion , òm vei lèu que i a mantunas dificultats que los «propagandistas» del «socialisme scientifica» nos daissan pas supausar.

Solide , Marx explica remirablament la mecanica de l' oppression capitalista , mas explica pas qu'es fòrça dificil consí aqueste mecanisme poirà arrestar de foncionar. D'ordinari , se reten d'aquela oppression que l'aspècte economica , a saupre l'extorsion de la «pus valguda» , e se nos'n tenem d'aquel punt de vist, rai qu'es aisit d' explicar a las massas qu'aquela panadis es ligat a la concurréncia, ela meteissa ligada a la proprietat privada , e que lo jorn ont tota la proprietat vendrà collectiva tot anarà plan... Pr'aquò los quites temes d'aquel rasonament simple en aparéncia , mila dificultats se presentan tre qu'òm l'estúdia de pus prèp.

Que Marx a plan mostrat que la vertadièra rason de l'expleitacion dels trabalhadors aquò's pas lo desir qu'aurián los capitalistas de gaudir, de se regaudir, de consomar , mas la necessitat d'espandir al brutle l'entrepresa per la rendre mai poderosa que las concurrentas . Mas aquò 's pas sonque l'entrepresa mas totas la collectivitat trabalhadora , que que sia , qu'a besonh de restrénher fòrça la consomacion , per vodar lo mai de temps possible per se fargar d'armas contra las collectivitats rivalas , de tal biais que tant de temps qu'i auriá , a la susfàcia del glòb, una luta per la poténcia e a mai tant que lo factor decisiu serà la produccion industriala , los obrièrs seràn espleitats . Per de dire verai Marx supausava precisament sens quitament o provar , que tota mena de lutja per la potencia desapareisserà tre lo jorn que lo socialisme seria establit dins totes los paises industrials ; que lo sol malastre es que , coma Marx reconeguèt el meteis , la revolucion non pòt pas encapar de pertot d'un sol còp, e quora se fa dins un pais , leva per aquel pais , mal al contrari , fa créisser la necessitat d' espleitar e n'oprimir las massas dels trabalhadors , de paur d'èsser mai febla , que las autras nacions. Aquò's d'aquí çò que la revolucion russa nos mòstrèt dolorosament .

Se considerem d'autres aspèctes de l'oppression capitalista , ven d'autras dificultats , mas dangeirosas encara , o , per dire melhor , la meteissa dificultat , esclairada d'un jorn pus crus. La fòrça que ten la borgesiá per espleitar en primièr los obrièrs ten dins los fondaments meteis de nòstra vida sociala , e non pòt èsser destrusida per cap de trasformacion politica o juridica . Aquela fòrça , aquò's d'en primièr e essencialament lo regime meteis de la produccion modèrna a saber lo de la granda industria. Sul subjècte las formulas vigorosas abondan, dins Marx , concernent l'asserviment del trabalh «viudant» e del trabalh «mòrt» e lo reversament del rapòrt entre l'«objècte» e lo «subjècte» , « la subordinacion del trabalhador a las condicions materialas del trabalh» , «Dins la Fabrica , qu' escriu dins lo Capital , ...... i a un mecanisme independent dels trabalhadors , e que se'n servisson coma d'engranatges vuidants ...» «La separacion entre las fòrças esperitalas dins la produccion , e lo trabalh manual , e la trasformacion de las primièras en poténcia del capital sul trabalh , tròban lor acabament dins la granda industria fondada sul grand maquinisma . Lo detalh de la destinada individuala del manòbra sus maquina desapareis coma un non ren davant la sciéncia , las formidablas fòrças naturalas e lo trabalh collectiu que son incorporats dins l'ensemble de las maquinas e constituisson ambe ela la poténcia del mèstre». Aital la totala subordinacion de l'obrièr a l'entrepresa e a los que la comanda repausa sus l'estructura de l'usina e non pas sul regime de proprietat . Meteis « la despartida entre las fòrças esperitalas qu'intervenon dins la produccion e lo trabalh de las mans» ont segon una autra formula « la desagradanta division del trabalh en trabalh manual e intellectual» es la basa de nòstra cultura , qu'es una cultura d' especialistas . La sciéncia es un monopòli, non pas per causa d'una missanta organisacion de l'ensenhament public , mas per sa natura meteissa , los profans an accèsse als resultats , mas pas a las metòdas , es a dire que pòdon pas que creire sens comprendre. . Lo «socialisme scientifica» el meteis es demorat lo monopòli de qualques uns , e los intellectuals an malastrosament los meteisses privilègis dins lo movement obrièr......

De seguir .............un jorn.... !