la mort del paire seguida gips novela

La nuèch me plega de sa flaçada arnada , vesi las estèlas davalar e las ombras s'espandir per las fenèstras de las tampadas dubèrtas, vesi lo balanç de las pibols me mostrar lo caire de la cambra d'ont sortirà un gigant , acarnassit que me peltirarà jol lièch pissatòs , qu'es lo lièch de ma paur , lo lièch jamai fach , coma un dever d'escòla d'estiu , la luna sembla li mostrar lo camin. Me ten de bufar dins l'aire fresc mon alen brumós que m' endevinha, que sortís per ma boca messorguièra. Ai pas paur . Non ai pas pas paur. Soi vengut òme. Mam a dich qu'anavan m'ajudar e que m'esperavan al cap.

Uèi avèm tot oblidat de las condicions de vida d'un còp èra. Pas de calfatge dins las cambras sonque dins la cosina . Pas d'aiga cauda per se lavar. Una traça de lum de 25 watt al plafon per t'esclairar e qualque còp cap de comutator , mas dos trassas de fial que sòrton de la parèt , e que cal fregar a palpas per far nàisser la beluga de la lutz. Per pissar un ferrat e los linçòls pròpres un còp per mes , un trabalh que te crèba las femnas. Imaginatz d'anar a la ribièra gelada  rinçar la bugada pels braves matins d'ivèrn. L'escòla es a cinc quilomètres ? Ren de grèu sufís d'aver de bonas cambas . Te dona de bonas cambas . O faras dos còps cada jorn .

Lo pan te dura la setmana . Cal de bonas dents. Lo dentista te tua lo nèrvis dapasset. Aquò dura un mes. Es aital que ven un òme ame de bonas dents.

A las cinc , la grand es venguda furgar la pòrta. Dormissiái pas. Esperavi lo jorn que nasejava mentre que me tornava prene l'enveja de dormir .

Me quilhèri coma una maquina , assucat. Me vestiguèri lo vestit de trabalh. Des bragas verdassas ambe de pòchas de pertot , que las margas me cubrissián pas las cavilhas . Una casqueta passida. Una camisa escocesa verdassa que lo fraire aviá eiretada de l'oncle , coma los solièrs regdes de susor, e qu'avian fach lo torn de la Tèrra mantuns còps. De cauçaduras que cap de pè non pòt traucar. Me diguèri en fàcia lo miralh que semblavi a un trabalhador, un òme trabalhador . De tot biais a cinc oras e mièja del matin , dins las carrièras i avia pas que de trabalhadors. La jornada aprometiá d'èsser bèla. Lo cèl demorava roge coma a solelh colc. I aviá coma un aire de fèsta.

Dins la cosina Marcial èra segut a la taula . Me fintèt . Me rendiá un brava servici de m'emplegar alara qu'aviá pas besonh de degun. Mas gaitavi son pè tressautar sul ponde . Qu' aviá un fum de projèctes e que devia far milantas causas mentre la  jornada .

El se manjava la vida al revèrs de las dents mentre que ieu i dintravi ame la paur . Marcial mesurava pas mai de un metre seissanta. Aquò me deviá pausar un problèma per causa de la diferéncia de talha. Fasiá lo dur mestièr de gipièr . Un valent lo tipe . Èra un cosin, maridat d' una cosina, nascut de Valéncia . Un òme aluserpit que fasiá pas sonque que dançar sus l'empont mas que sabiá encara se pensar l'avenir e de  que far per rescontrar los òmes poderós que dubrisson las pòrtas dels mercats , de l'argent .

Marcial seriá vengut ric de pertot baste que lo pais donèsse de trabalh. Un jorn m'espliquèt l'origina de la siá fortuna , me diguèt qu'a la debuta se preniá ame tres valents , una barra HLM , un immòble de mai de cent cinquanta lotjaments. Se fasiá un membre e mièg cada jorn . Imagena un apartament T4 li preniá pas la setmana.

Trabalhavan quitament lo dissabte lo dimentge e los autres jorns . O sabiái pas,  mas a l'epòca, lo salari obrièr èra de quaranta mila francs, e encara dins la França del nòrd, que dins lo miègjorn, benlèu sarrava apro pena lo vint e cinc mila .

El trabalhava a la taca , al metre carrat , e se fasiá un milion e mièg . Lo panava pas de segur. Li caliá la santat , e la teniá, quite a pagar un jorn , l'esquina espetada, mas s'amassava la fortuna .

Marcial dançava sus l'empont. Petava lo fuòc. Te seria dich un diable! Quina santat! Quin rambalh suls estaudèls.. Que li caliá córrer mai lèu que lo gips, contra al gips , que tirava a pro pena vojada l'aiga dessús dins la gamata rovilhada . La recepta del gips es simpla , un sac e quatre ferrats d'aiga. Li'n portavi dos sacs e doncas uèch ferrats d'aiga . E el amont sus los estaudèls mesclava l'aiga e lo gips ame un pala granda que ne gisclava de pertot , e que laissava pausar dètz minutas a pro pena , benlèu uèch los jorns de calorassa . E la granda gamata de fèrre revertava lo topin del diable que caliá voidar, que li se caliá pas arrestar una segonda  de cargar la talòcha , quand lo gips preniá . Que dins una ora li caliá empegar dos cents quilòs de gips encara liquid al plafon o sus las parets . Que lo caliá alisar , los aplanar a la règla e los lisar ame un plenponh de gips mòrt. Marcial dançava e la gamata se vojava sus las parets. Ieu li portava los sacàs de quaranta quilòs e l'aiga , li bastissiá l'empont ont fasiá son pas de dos de carnaval . Li montava los estaudèls , e las plancas . Èri cansat quora lo camion veniá deslargar ochantas sacs e tres cents carrèls de gips de las clausons, e que los caliá montar a l' estage per una escala de fusta . Marcial dançava sul plancat , mas aquò fasiá pas un plancat , en realitat formava una mitat de plancat. Li caliá cambiar de pè al mitat de cada membre, al cap de la planca que li servissiá per se sosténer , vist qu'al mitan , tre que lo membre se fasiá mai de quatre mètres , aviái cap de plancas de la bona longor. Aviái pas de plancas que de tres mètres longas . Caliá un sosten al mitan. . E las me caliá claveladas en quincònci , çò que forçava lo Marcial de cambiar de pè al mitan .

Sabiái pas ren de tot aquò , a la debuta de la vida d'òme, s' apren pas a l'escòla , mas es pas possible de s'enfugir quand la societat te buta tal la taura en fàcia de la pelha roja. Aimi pas la caritat. Mam me disia qu'èra vengut òme , subte , per miracle , mas fasiái pas lo pès .

Ve,  ieu coneissiái pas aquelas frontièras entre los òmes , entre lo nòrd e lo sud, entre la vida e la mòrt entre lo passage que mena de l' enfant a l'òme. Una mena de timiditat m'empachava de ne parlar . Quantes i avian de paises , d'òmes, d'idèas, de femnas que lo ser s'atardivavan lo moment de se jaire , d'enfants que tremolavan de paur , que lo paire passèsse la pòrta... Lo monde es infinit de totes los patiràs e de totas las pregariás.

E ieu n' èri vengut d'estudiar l'avenir sens veire  mai qu'un monde de solesa . Sens lo meu paire teniái pas cap d'existéncia . Degun me festejava , degun me dobrissiá los braces , degun me demandava ont èra, e ont anava e çò que m'endeveniá e se m'agradava .

Me sentissiài tal lo peis sus cai. La vergonha me preniá de mon accent . 

Que lo monde se riga! Gausavi pas de parlar. Que los mots de la miá lenga degun los compreniá pas.

• mais que dis tu ? On n'y comprend rien.

E ieu de mormolhejar . 

Vertat : On se comprenait peu et mal.

Paure cresiái de parlar francés coma totes . Mas que finiguèri de comprene que parlavan una autra lenga que la mieuna .Que la parlavi mal.  Que la lor la parlavi benlèu . Mas qu'èra pas de francés .  

E que tot biais èra tròp tard per i cambiar quicòm.