Charlie Chaplin , l' umanista vertadièr. Lo gigant del cinema , musician , actor, realisator , l'òme de qualitat totala...

De CHARLIE CHAPLIN , Istòria de la mia vida  ambe a la fin del libre  lo discors escrich pel film : " Lo  Dictator " Lo discors de la fin..... premonitòria ( que lo film foguèt tornat avant l'arribada al poder d'Hitler e mentre que fòrça monde l' aconselhava de  far pas aquel film , vist que podrià malcontentar los nazis?......  revirada (paginas 394 395 396 ) del discors sus la radiò quora ditz qu'o  vòl pas s'endevenir dictator.... De legir.... absoludament .

Que tinda coma una letra als presidents de totes las  republicas e de totas las dictaturas a començar per la françèsa....

Òc me dòl mas vòli pas èsser emperador . Aquò's pas mon mestièr. Non pòdi pas governar , pas conquérir qual que siá. M'agradariái de portar ajudar a totes monde – que foguèt possible – als josieus- als braves gents ... als negres .... als blancs.

« volèm nos ajudar los uns e los autres. Los òmes son aital. Volèm viure del benastre dels autres e non pas de son malastre . Avèm pas enveja de nos asirar , a mai de nos mespresar. Dins aqueste monde i a de place per totes. E la bona tèrra rica pòt assadolar cadun.

« La vida pòt èsser bèla e liura , mas que nos sèm perduts . La cobesiá a enveirinada l'arma umana, a quilhada per la Tèrra de barrièras d'asirança, nos a facha marchar al pas de l'auca fin a la misèria e lo chaple. Avèm descobèrt lo secret de la velocitat , mas sèm encadenats. La maquina que produsís a boldra nos apauriguèt. Nòstra sciéncia nos faguèt cinics ; nòstra intelligéncia nos faguèt crusèls e sens pietat . Pensam tròp e sentèm pas pro. Avèm besonh d'umanitat mai que de maquinas . Mai que l'intelligéncia avèm besonh de bontat e de doçor. Sens aquelas qualitats la vida serà pas que violéncia e tot serà perdut.

«L'avion , e la radió nos an amiadats. La quita natura d'aquelas invencions es una crida a la bontat de l'òme , una crida a la frairetat universala, a l'unitat de totes. D'aquesta passa , ma votz tòca de milions de personas pel monde , de milions d'òmes , de femnas e d'enfantons desesperats , victimas d'un sistem que buta los òmes a torturar e empreisonar d'innocents. A los que pòdon m'ausir , disi: « desesperatz pas « . Lo malastre que nos ablaca es pas degut qu'a la cobesiá, qu'a l'amarum dels òmes que s'espaventan de veire l'umanitat s'enauçar. L'asirança dels òmes passarà , e los dictators moriràn , e lo poder qu'an panat al pòble , lo pòble lo tornarà prene. E tan que los òmes moriràn , la libertat non jamai perirà .

«Soldats ! Vos liuratz pas a n' aqueles rofians , a n' aquelses òmes que vos mesprèsan , que vos encadenan , que comandan la vòstra existéncia , que vos dictan los vòstres actes , las vòstras pensadas e vòstres sentiments! Que vos fan marchar al pas , que vos meton al regim , que vos tractan coma de bestial e que se servisson de vosautres coma de carn de canons ! Siatz pas de maquinas! Siatz d' òmes ! Ambe l'amor de l'umanitat al vòstre còr ! Vos asiratz pas ! Sols los qu'aiman pas asiran... los qu'aiman pas .....e los mostres !

«Soldats ! Luchatz pas per l'esclavatge! Luchatz per la libertat! Dins lo dètz e seten capítol de l'avangèli segond San Luc, es escrich que lo reialme de Dieu es al mitan de vosautres... non pas al còr d'un òme sol o d'un grop d'òmes, mas al dedins de cadun.... Dins çò vòstre ! Vos , lo pòble tenètz lo poder ... lo poder de far de maquinas . Lo poder de crear la jòia! Vos lo pòble , avètz lo poder de vos trobar la vida liura e bèla , de far d'aquela vida una meravilhosa aventura . Alara , al nom de la democracia , servissèm nos d' aqueste poder , unissèm nos ! Luchem per congrear un monde nòu , un monde que donarà a totes los òmes la possibilitat de trabalhar , que donarà un avenir a la joventut e la securitat als vièlhs.

Aquò's en prometent aquò que los dictators prenon lo poder . Mas que menton ! Non tenon pas las promessas . Non las tendràn pas jamai! Los dictators se desliuran elses, mas encadenan los pòbles . Luchem ara per desliurar lo monde , per tombar las barrièras entre las nacions , per ne finir ambe la cobesiá, l'asirança , l' intolerància. Luchem per bastir un monde fondat sus la rason, un monde que la sciéncia e lo progrès nos menen al benastre universal . Soldats , al nom de la democracia liguem nos!

«Hannah m'ausís? Ont que siás lèva los uèlhs ! Lèva los uèlhs , Hannah! Las nívols se lèvan! Lo solelh trauca ! Subrondam de las tenèbras per trobar la lutz ! Dintrem dins un monde novèl , un monde melhor ont los òmes mestrejaràn lor cobesiá, lor asirança , e lor brutalitge. Lèva los uèlhs , Hannah! L'arma de l'òme teniá d'alas e fin finala comença de volar. Vòla fins a l'arcanèl , fins a la lutz de l'espèr . Lèva los uèlhs Hannah ! Lèva los uèlhs!»